بیست و چهارمین کنگره سراسری انجمن علمی اپتومتری ایران
موضوع: نیستاگموس یا لرزش چشم و روش های درمان
سخنران: دکتر سعیده حسین منی
اگر بخواهیم nystagmus یا لرزش چشم را در یک جمله توصیف کنیم، میتوان آن را به حرکات دوره ای و غیر ارادی یک یا هر دو چشم در یک حرکت نوسانی سریع یا آهسته توصیف کرد.
نیستاگموس با حرکت آهسته چشم که از هدف بینایی دور میشود،شروع شده و سپس با یک حرکت دوم، که چشم را به هدف بینایی بر میگرداند، ادامه دارد.اگر حرکت دوم به صورت آهسته باشد، نیستاگموس آونگی یا پاندولار و اگر این حرکت سریع باشد، نستاگموس جرکی نامیده میشود.
نیستاگموس چیست؟
طبق آنچه گفته شد میتوان یک تعریف واحد برای نیستاگموس بیان کرد پس در جواب این که نیستاگموس چیست میتوان به این صورت بیان کرد که، نیستاگموس با حرکات ریتمیک و غیر عادی چشم همراه با حرکت آهسته چشم که چشم را از هدف خارج میکند و به دنبال آن حرکت دومی که چشم را به هدف باز میگرداند تعریف میشود. البته به این نکته باید توجه داشت که این حرکات میتوانند به صورت افقی، عمودی، پیچشی یا ترکیبی باشد.
انواع نیستاگموس
1- نیستاگموس نوزادی و کودکان: معمولا در 2 تا 3 ماهگی اتفاق می افتد در این نوع چشمها تمایل به حرکت در حالت افقی را دارند و اغلب با مشکلاتی همچون آب مروارید مادرزادی، عدم تکامل اعصاب بینایی و آلبینیسم همراه هستند. نوع دیگر این اختلال ممکن است در 6 ماه تا 3 ساگی اتفاق بیافتد و در سن 2 الی 8 سالگی بهبود یابد.
2- نیستاگموس پاتولوژیک: ممکن است بخاطر مشکلات در ساقه مغز، مخچه یا دستگاه دهلیزی گوش باشد. در مواردی که نیستاگموس ناشی از ساقه مغز یا مخچه باشد حالت آن میتواند چرخشی ، افقی وعمودی باشد. اما اگر این اختلال بر اثر گوش باشد حالت آن میتواند افقی یا جهشی به همراه تهوع و سرگیجه شدید است.
3- نیستاگموس اکتسابی: این نوع nystagmus یا لرزش چشم معمولا در دوره کودکی یا بزرگسالان پیشرفت میکند و ممکن هست بخاطر اعتیاد به الکل، مواد مخدر و اختلال سیستم مرکز عصبی باشد اما در بزرگسالان و سالمندان بروز سکته مغزی منجر به این اختلال میشود.
چه چیزی باعث نیستاگموس میشود؟
نیستاگموس معمولا در هنگام تولد به دلیل اینکه مشکلات عصبی وجود دارند یا در دوران کودکی اتفاق می افتد. البته نوع اکتسابی نیستاگموس ممکن است بعدها به دلیل مشکلات یا بیماری های چون سکته مغزی، بیماری های عصبی و تروما باشد و یا بخاطر داروهایی مانند دارو های ضد صرع ، آب مروارید مادرزادی، آلبینیسم و همچنین نقص در تکامل کنترل حرکت طبیعی چشم در ابتدا زندگی اتفاق بیافتد.
درمان نیستاگموس به چه صورت هست؟
- استفاده از عینک، تمرینات تقاربی و لنزهای تماسی، هر چند نیستاگموس را اصلاح نکند اما در بعضی موارد میتوانند حرکت را کاهش داده و بینایی را بهبود ببخشند.
- گاه افرادی را میبینید که با وجود دید و شرایط نرمال بینایی کمی لرزش چشم دارند این نوع لرزش چشم یا نیستاگموس جدا از جنبه زیبایی، مشکل دیگری برای فرد ندارد.
- راه دیگر درمان لرزش چشم استفاده از کتاب های چاپی بزرگ، استفاده از دستگاه بزرگ نمایی و افزایش نور هست که میتواند مفید باشد.
- همانطور که قبلا گفتیم بعضی لرزش چشم در دوران کودکی بهبود می یابد و هیچ گونه نگرانی از این بابت وجود ندارد.
- مورد بعد در درمان لرزش چشم جراحی هست هر چند که جراحی لرزش چشم را به طور کامل درمان نمیکند اما ممکن است چرخش سر فرد برای را کاهش دهد.
راه های تشخیص عوامل پاتولوژی ایجادکننده نیستاگموس
معمولا سه روش رایج وجود دارد معمولا انجام سی تی اسکن و MRI برای بررسی منشا اصلی نیستاگموس ضروری میباشد اما در صورتی که منشا لرزش چشم گوش باشد باید حتما تست ECOG انجام شود.
